Deelnemers aan de cursus ‘Doorwerking Doorbreken’ bezochten dit najaar het Catharijneconvent in Utrecht voor een tentoonstelling over de relatie tussen het christendom en de slavernij. Genoemde cursus werd in 2023 voor het eerst georganiseerd door het Comité 30 juni-1 juli Tilburg.
Impressie museumbezoek Christendom en Slavernij
Door Kok Klever
‘Eerlijk gezegd: ik ben geen lid meer van een kerk.’ ‘ Ik ook niet.’ Zo werd er gezegd bij de nabespreking na het bezoek aan deze tentoonstelling op donderdag 15 augustus.
Met 16 personen vanuit de cursus ‘Doorwerking Doorbreken’ waren we die dag naar het Catharijne Convent in Utrecht afgereisd. Vooraf hadden we een inleiding op de expositie gehad van een betrokken vrijwilliger. Al snel stond er een kaart van de wereld op het scherm, in de Peters projection waarbij landen op ware grootte worden weergegeven. ‘Wat is Europa toch klein’, zo merkten we op. Wat zou het goed zijn als deze projectie ook altijd op de TV zou worden gebruikt en op de scholen. Daarmee zou een stukje doorwerking van het koloniale denken weer zijn opgelost.
Maar daar ging het deze dag niet over. Want op die kaart stonden alle kerken in de wereld van de Nederduits Gereformeerde Kerk. Schokkend hoe dominees hand in hand met koopmannen en veroveraars over de wereld trokken. (Al klonken er toen ook al tegenstemmen.) Hoe het ondergaan van een doop soms een voorwaarde voor de vrijheid bleek te zijn. En hoe elders slaafgemaakten juist niet met het Christendom in aanraking gebracht mochten worden. En later weer wel, om via de religie de onderdrukking voort te kunnen zetten. De kerken van toen hebben heel wat steken laten vallen. Dus die opmerkingen bij het nagesprek over kerkverlating, die werden zeer wel begrepen.
Foto Rita Djarkasi, Comité 30 juni-1 juli Tilburg
Maar: wat was het fijn om deze tentoonstelling gezamenlijk te bezoeken. Om gelijk te delen wat de verhalen en de beelden in ons losmaakten. En om de tragische lotgevallen van de voorouders langzaamaan iets meer toe te laten. Het is vernederend om te zien hoe slecht je eigen voorouders werden behandeld, dat raakt aan je ziel. Evenzo is het pijnlijk om te beseffen dat het kerkelijk leven hier gewoon mee leefde en geen punt van maakte. Met dominees en kerkleden die veel aan de slavernij verdienden. En ‘foute’ theologie verkondigden, bijvoorbeeld: ‘Door je doop kon je wel spiritueel vrij worden, maar lichamelijk vrij, nee, dat viel niet over te praten.’
Ons bezoek liep wat uit, en dat was goed. Uiteindelijk troffen we elkaar weer in het auditorium om onze indrukken te delen. Als je dit allemaal gezien hebt, waarom blijf je dan nog in een kerk? ‘Om ergens bij te horen’, zo werd gezegd, want dat voelt als een diepe behoefte. Die verbondenheid kan je ook vinden om je gezamenlijk wat meer in de levens van onze voorouders te verdiepen. En in hun oorspronkelijke spiritualiteit.
En dat misschien wel in dialoog met anderen of kerkleden die respectvol en verantwoordelijk met wonden uit het verleden willen omgaan.
Wat voor onze groep heel belangrijk is, is de onderlinge ontmoeting. Die begon voor vijf personen uit de Zaanstreek al in de treincoupé onderweg, waar mooie herinneringen over het leven in Suriname werden opgehaald. Met kostgrondjes in het bos met diverse bijzondere vruchten. En een snufje heimwee, het is natuurlijk ook altijd een gemis om niet meer in je eigen land te leven.
Door al die contacten ontstaat langzamerhand een groep die vertrouwd is met elkaar, en die samen deze weg van dialoog wil vervolgen. Om nog meer ‘geheeld’ te worden, en stap voor stap de discriminerende doorwerking van het koloniale superieure denken te doorbreken.
Kok Klever
Foto Peter van de Besselaar, Tilburgers.nl
