Standbeeld leidt tot stadsbrede dialoog:
hoe beleven Tilburgers het monument van zalige Peerke Donders?
TILBURG – Vooruit met de geit nu. Laat het gesprek over het standbeeld van Peerke Donders in het Wilhelminapark maar komen. Met respect voor de veelheid aan stemmen die klinken, hoopt de organiserende werkgroep.
Ben Ackermans 19-05-20, 20:30 Bron: BD
Nu staan de hoofden er nog niet naar. Maar na de zomer is er waarschijnlijk weer wel genoeg geestelijke ruimte voor. En dan gaan Tilburgers toch echt in gesprek over hoe het verder moet met het beeld.
Opiniestuk in BD was lont in het kruitvat
Dat monument uit 1926 staat ter discussie. Niet iedereen is daar blij mee, maar het is niet te ontkennen. De vraag is nu: hoe kun je recht doen aan de verschillen in opvatting over waar het beeld voor staat? Een speciaal door de gemeente Tilburg in het leven geroepen werkgroep hoopt daar een antwoord op te geven. Die trekt er heel wat voor uit de kast (zie kader onderaan dit verhaal).
En dat allemaal nadat Herman Fitters het lont in het kruitvat stak. Ruim twee jaar geleden al, in januari 2018. In een scherp opiniestuk in het Brabants Dagblad betoogde de Tilburger dat dit beeld niet meer kan. Peerke als ‘fier rechtopstaande man die hooghartig neerkijkt op een knielende zwarte man’, dat is een uiting van raciaal superioriteitsgevoel.
Waardering beeld is in honderd jaar sterk veranderd
Robben is, als projectleider van Stadsmuseum Tilburg, een van de leden van een breed samengestelde werkgroep. Die nam de handschoen op om het beeld van PETRUS DONDERS – zo staat het op de sokkel – in de context van deze tijd te beschouwen en daar de Tilburgers in mee te nemen.
In haar artikel in ‘Tilburg’ stelt Petra Robben vast dat de beleving en waardering van het standbeeld in bijna honderd jaar sterk is veranderd. Destijds kwam het tot stand vanuit een in Tilburg sterke katholieke emancipatiebeweging. Peerke werd gevierd als het toonbeeld van de zegeningen van het roomse geloof. De bevolking liep er in 1926 ook voor uit.
Maar beleving van erfgoed is nooit statisch”, zegt Robben, gevraagd om toelichting. ,,Die krijgt altijd haar eigen dynamiek. Gewone mensen gaan vanuit hun herinneringen en verhalen hun eigen waardering geven. Ook ten aanzien van Peerke Donders kwam er een punt dat er niet meer alleen van bovenaf één verhaal werd verteld.”
Dat kreeg, beschrijft ze, mede een zet door een tweede emancipatoire golf vanaf de jaren ‘80 van de vorige eeuw. Tilburgse bevolkingsgroepen uit andere culturen gingen zich meer manifesteren. Er was ook de algemene tendens dat het ontzag voor de werken van de katholieke kerk – ook de missie – snel afkalfde.
,,Het ging van een dominante en homogene katholieke beleving naar een veel individuelere. In deze tijd is dat meer dan ooit zo. Er klinken allerlei stemmen door elkaar. Ik wil het beklemtonen: het zijn heus niet alleen zwarte mensen die zich niet in Peerke’s standbeeld herkennen, of daar last van hebben. Als je het zo zou zien maak je het meteen polariserend.”
Robben bepleit dat die meerstemmigheid wordt erkend. ,,We wonen in een superdiverse stad, je kunt geen collectieve waardering afdwingen. Veel mensen hechten nog grote waarde aan het standbeeld. Maar respecteer ook dat er veel meer vormen van beleving zijn, ook dat het helemáál niet wordt gewaardeerd. Dat moet gezegd kunnen worden. Niemand is een excuus verschuldigd.”
Verklarend bord wordt de eerstvolgende opgave
Ze zijn niet aangewezen of benoemd, maar gevraagd: de leden van de werkgroep die met de gemeente Tilburg (als eigenaar) meedenkt over het standbeeld van Peerke Donders. Het gaat om vertegenwoordigers van Tilburg University, de Stichting Petrus Donders, Stadsmuseum Tilburg, Keti Koti Tilburg en Herman Fitters.
Kernvragen: hoe kan het beeld beter in de openbare ruimte worden gepresenteerd; hoe kan het worden voorzien van een toelichting die recht doet aan de diverse gevoelens die het oproept; hoe kun je de maatschappelijke bewustwording over de betekenislagen van het beeld stimuleren?
De eerstvolgende opgave wordt de meerstemmigheid over het standbeeld te laten doorklinken in de tekst op een verklarend bord. De gemeente Tilburg wordt de schrijver. De hoop is dat het bord na de zomer kan worden geplaatst.
In het najaar verschijnt een educatief werkboek voor groep 6 van de basisschool. Peerke Donders, Suriname en het beeld komen er in samen. Gelijkheid en burgerschap zijn de leidende thema’s. Elle van Lieshout en Erik van Os schrijven het, Studio Ontwerphaven doet de vormgeving, Jeroen de Leijer tekent.
En dan moet het meest omvattende karwei nog komen: een dialoog tussen de Tilburgers over Peerke’s beeld in het Wilhelminapark. De opzet staat nog niet vast, maar de gedachte gaat uit naar besloten dialoogsessies met vier of vijf grote groepen mensen. Wat denken ze van dat standbeeld, hoe komt het op hen over, wat voelen zij er bij? En ook, als hamvraag: moet er met dat beeld nog iets gebeuren?
Petra Robben: ,,Het kan zijn dat er een vervolgstap uit komt. Maar misschien gebeurt dat ook wel niet. Dat iedereen gehoord wordt en naar elkaar luistert is al belangrijk genoeg. Door het open te leggen haal je ook de angel eruit.”
Onze Partners / Sponsoren
